De Culturele Zondag DE STAD DE TOEKOMST was een groot succes. Op negen locaties en vanuit negen thema’s werd onderzocht wat de maakrevolutie zou betekenen voor de stad van de toekomst en vooral hoe dit invulling zou krijgen in onze openbare ruimtes. Doel was het publiek de stad van de toekomst werkelijk te laten ervaren. En dat is gelukt.
Lees het artikel op: www.stateofflux.nl/de-stad-de-toekomst/
Het Fonds Podiumkunsten, Theater Instituut Nederland en Muziek Centrum Nederland organiseerden dinsdag 7 september tijdens het Nederlands Theater Festival (TF) een aflevering van de debatreeks ComMotie. Aanleiding voor het debat was het initiatief van Adelheid Roosen, juryvoorzitter van het TF om een wijkjury in te voeren die ook een beste theatervoorstelling kiest. In een afgeladen Koninklijke Foyer van de Amsterdamse Stadsschouwburg gaf gespreksleider Jörgen Tjon A Fong een korte inleiding op het debat, waarna hij keynote speaker Baba Israel (Contact Theatre Manchester) introduceerde.
Lees het artikel op: www.boekman.nl/blog/de-keuze-van-de-kijker-noodzaak-noodgreep
De helft van alle Nederlanders houdt zich in de vrije tijd bezig met allerlei vormen van actieve cultuurparticipatie. Kinderen volgen muziek- of breakdanslessen, hun ouders zingen in een koor of werken als vrijwilliger mee aan archeologische opgravingen terwijl hun grootouders hun memoires schrijven. Actieve cultuurparticipatie is overal te vinden - het vormt de voedingsbodem van ons culturele leven.
Massa zoekt volk, door Sofie Mulders (15-01-2014) in De Morgen. Schwalbe zoekt massa toont de tweestrijd die schuilgaat in de mens. Enerzijds de euforie die een individu kan voelen op het moment dat het opgaat in de menigte, bij een concert, een bedevaart of een demonstratie. Anderzijds de angst voor de ongecontroleerde kracht van de massa. Schwalbe zoekt massa gaat over het verglangen en de angst om onderdeel te zijn van een groot geheel. Een voorstelling die sterk leunt op het concept van publiekparticipatie en co-creatie.
Lees het artikel op: www.kaaitheater.be
De Oversteek – Geslaagde en gelaagde ontmoeting, door Joost Ramaer (12-02-2014) in De Theaterkrant. Een theatergezelschap van makers uit verschillende culturen en verschillende disciplines. Zina’s repertoire bestaat uit levensverhalen van wijkbewoners, het podium is soms de straat in de wijk en soms het traditionele theaterpodium.
Lees het artikel op: www.zinaplatform.nl
Slapen op het Schouwburgpodium, door Joke Beeckmans (18-02-2014) in NRC Handelsblad. Een vooraanstaand voorbeeld van Nederlands participatietoneel. Slapen in de Stadsschouwburg met wijkbewoners die aan een toneelproject van Adelheid Roosen meedoen.
Lees het artikel op: www.zinaplatform.nl
Nieuwbouw Spuiforum definitief van de baan, door Anouk Leeuwerink (17-06-2014), in De Theaterkrant. De omstreden nieuwbouw van het Haagse cultuurpaleis Spuiforum vind een nieuwe vorm dat zich breder gaat inzetten op de integrale gebiedsontwikkeling rondom het Spui. Een plek waar verschillende sociaal, culturele en economische functies bij elkaar komen en waar de financiering en het ondernemerschap wordt gedeeld door gemeente en markt.
Lees het artikel op: www.theaterkrant.nl
The City is a Stage: Innovation Beyond the Theatre Space, door Sarah Courtney (2012), University of Wellington. Wellington kampt momenteel met podia die maar beperkt de wensen van het publiek bedienen. Een onderzoek naar het ontwikkelen van multifunctionele culturele podia die streven naar het creëren van stedelijke ruimtes die beter op de wensen en benodigdheden van het publiek aansluiten. (Engels)
Lees het artikel op: researcharchive.vuw.ac.nz
Social Impulse of Multimodal and Public Mixed Use Projects, door Ton Venhoeven (2012). VerhoevenCS doet onderzoek en voert architectonische en stedenbouwkundige projecten uit. Het bureau werkt actief aan het verbeteren van sociale cohesie in stedelijke gebieden. Door ervoor te zorgen dat publieke ruimtes en gebouwen meerdere sociale en culturele functies vervullen is het mogelijk contact en culturele ontmoetingen te stimuleren, maar ook duurzame financieringsmodellen te ontwikkelen. (Engels)
Lees het artikel op: venhoevencs.nl
Transparency and Public Participation in the Federal Rulemaking Process, door Cary Coglianese et al. (2009). Transparantie en co-creatie is niet alleen van belang in het maakproces van kunst en goederen. Ook op het gebied van overheidsbeleid wordt er een intensere vorm van democratisering gebruikt om plannen en besluiten te legitimeren. (Engels)
Lees het artikel op: scholarship.law.upenn.edu
Authenticity in Culture, Self, and Society, door Phillip Vannini en J. Patrick Williams. (2009) Wat is authenticiteit in de 21ste eeuw, en wat betekent het voor onze economie en huidige sociaal-culturele landschap.
Lees het artikel op: www.ashgate.com
In 1999, Joseph Pine and James Gilmore offered this idea to readers as a new way to think about connecting with customers and securing their loyalty. And though the world has changed in many ways since then, the way to a customer's heart has not. In fact, the idea of staging experiences to leave a memorable - and lucrative - impression is no more relevant than ever.
Het boek is o.a. te koop via http://www.amazon.com/The-Experience-Economy-Updated-Edition/dp/1422161978
Honderd jaar na het Futuristisch manifest en vijftig jaar na Aktie Tomaat lijkt er wederom een omwenteling ophanden, en daarmee een kans de culturele wereld opnieuw vorm te geven. Tijdens Kunst op Mars kwamen leden van de nieuwe generatie cultuurproducenten samen om die toekomst te bespreken. Een bont gezelschap van kunstenaars, ondernemers, wetenschappers en liefhebbers, wiens gedeelde aanpak en visie de voorbode is van een nieuw cultureel bestel. Lees hier over hun visie op (cultureel) ondernemerschap.
Het vernieuwde Kunstendecreet van 2013 bepaalt dat de Vlaamse regering kort na de aanvang van de legislatuur een strategische visienota schrijft voor de kunsten in Vlaanderen. Die nota vertrekt van een omgevingsanalyse die voorbij de grenzen van het kunstenveld kijkt, benoemt nieuwe uitdagingen die om beleidsaandacht vragen, en suggereert prioriteiten voor de legislatuur, zowel voor de uitvoering van het Kunstendecreet als met betrekking tot andere beleidsinstrumenten. Als input voor deze strategische visienota levert het Kunstensteunpunt een landschapstekening, te beschouwen als een sterkte-zwakteanalyse van de kunstensector. Via de volgende link vind je de landschaptekening die specifiek gemaakt is voor de podiumkunsten.
Ismay Dotinga schrijft op Amongst Friends over 30 Milligram, een film die gaat over een ouder wordend Nederland - de vergrijzing. De lasten die samenleving hiervan ondervind zijn de schuld van de babyboomer. Dus moeten de babyboomers, die de overheid meer geld kosten dan opleveren, dood. Een film vol zwarte humor, maar met een sterk kritische noot over de toekomst van Nederland. Lees hier verder.
Wordt het niet hoog tijd om onze steden meer macht te geven? Wat gebeurt er als pragmatische burgemeesters het heft meer in eigen hand nemen en proberen hun stad - buiten de landelijke politiek om - tot bestuurlijk centrum te maken? Gevoed door een creatieve gemeenschap van mondige burgers kan de stad een nieuwe broedplaats van verandering worden. Waar ruimte is voor experiment. Kijk hier hoe VPRO Tegenlicht de groeiende macht en innovatieve kracht van de stad in Eindhoven, Seattle en Hamburg verkent.
In 2010 bracht de Britse organisatie Culture, Creativity and Education (CCE) onder leiding van Paul Collard een rapport uit, inclusief uitgebreide literatuurstudie, over de toekomst van cultuur educatie in Amsterdam. In het rapport wordt een interessant beeld geschetst over hoe jongere generaties kunst en cultuur ervaren in Amsterdam, en hoezeer deze generatie in afkomst en smaak verschilt van de generaties die voor 1980 geboren zijn. Vooral hoofdstuk 2 over de afkomst en onderwijs-niveaus van jongere generaties Amsterdammers, en hoofdstuk 4 over verbondenheid met de Nederland en Amsterdam zijn de moeite waard. Download het rapport hier.
“Niet iedere provincie of landsdeel hoeft zijn eigen symfonie-orkest, eigen kunstacademie, eigen theater- of dansgezelschap te hebben en ook niet op hetzelfde niveau”, schreef Melle Daamen, directeur Stadsschouwburg Amsterdam en lid van de Raad voor Cultuur, 28 augustus 2014 op persoonlijke titel in NRC Handelsblad. Lees het artikel hier.
Michiel van Iersel reageert in een opiniestuk in de NRC op Melle Daamen. Festivals floreren, jongeren dansen vrolijk door. Ze hebben de instellingen niet nodig voor revolutie, meent Van Iersel. Lees het hele artikel hier.
Het aandeel niet-westerse allochtonen groeit sterk, van circa 11 naar geschat 20 procent, 2,8 miljoen, in 2040. Het aantal westerse allochtonen wordt in 2040 op 1,9 miljoen geschat. Daarnaast vergrijst Nederland snel. Het draagvlak voor en het aanbod van voorzieningen wordt via de vraag naar uiteenlopende producten en diensten beïnvloed door sociaal-demografische ontwikkelingen. Een veelheid aan andere dan demografische ontwikkelingen is hierbij echter minstens zo belangrijk, zoals veranderend keuzegedrag van gebruikers/consumenten en aanbieders, en economische, technologische en sociaal-culturele ontwikkelingen. Lees meer in de achtergrondstudie van het Planbureau voor de Leefomgeving
"Why will people go out to the theatre, particularly at a time of rising costs", Michael Kaiser asks, "when they can stay home and download or go to a local cinema?" Probably for exactly the same reasons why live gigs are flourishing. Downloading your favourite band's tracks is not the same as seeing them live. - Lyn Gardner van The Guardian over digitalisering en toegangkelijkheid in de podiumkunsten. Lees hier verder.
"Clearly there's more to successful streaming than merely producing and distributing theatrical content. Producers need to learn how to engage better with audiences online to get the full benefits of the medium. In an ideal world, this would mean recruiting social media strategists to their teams, expensive perhaps, but a move that could pay off in the long term. The combination of live streaming and digital engagement could generate valuable audience data they couldn't otherwise access." Lees op The Guardian verder over live streamen van podiumkunsten; een stuk door Chris Mellor.
ComMotie was een serie theatrale debatten over de kosmopolitische kunstpraktijk, georganiseerd door Fonds Podiumkunsten, Theater Instituur Nederland, en Muziekcentrum Nederland. Het beste van acht ComMoties komt samen in het online boek ComMotie 2009-2012. Bij bijna iedere aflevering van ComMotie schreef een gerenommeerde auteur een opiniestuk, waarvan een aantal ook in kranten en weekbladen verscheen. Met die teksten stookten we het debat op, of keken er juist op terug. Bij elkaar vormen ze een bloemlezing van nieuwe kunstbeschouwing. Met bijdragen van Pablo Cabenda, Micha Hamel, Sarah Meuleman, Abdelkader Benali, Wouter Hillaert, Koen Kleijn en anderen. Lees hier verder.
Musea zijn van waarde: voor de samen- leving, voor mensen. Het rapport 'Musea voor Mensen' is het resultaat van een zoektocht naar wat musea van betekenis maakt. De vele gesprekken met directies en medewerkers uit de sector maakten de commissie duidelijk dat musea knooppunten zijn van cultuur en geschiedenis, kennis(overdracht), innovatie en economische ontwikkeling. Musea zoeken meer dan ooit aansluiting bij wat mensen van nu bezighoudt en boeit. Lees het rapport hier.
In dit boek wordt de toekomst verkend aan de hand van de PBL/CBS-regionale bevolkings- en huishoudensprognose, die een plausibel toekomstbeeld probeert te schetsen van de demografische ontwikkelingen op de korte en lange termijn. In 24 infographics wordt de regionale diversiteit van bevolkingsontwikkelingen in Nederland verbeeld. Bekijk het hier.
Toneelgroep Amsterdam-actrice Marieke Heebink, die in New York lovende recensies kreeg voor de uitvoering van Angels in America, zei in een interview met de Volkskrant: “Soms is het moeilijk, maar kijk eens: ik sta hier wel drie avonden voor een uitverkochte zaal in New York te spelen en hoef godzijdank niet naar Meppel.” Wybrich Kaastra, schouwburgdirecteur in Meppel reageerde: "Toch maak ik graag van de gelegenheid gebruik om bij jouw uitspraak wat kanttekeningen te plaatsen. Ik ben er namelijk van overtuigd dat je er een fout signaal mee geeft. Om een aantal redenen. Toevallig richt je je pijl wel op een theater dat bekend staat als een toneelschouwburg. In tegenstelling tot veel andere theaters probeer ik nog volop toneel te programmeren. Er zijn steeds minder directeuren die daar hun nek voor willen uitsteken en het avontuur durven aan te gaan. Vandaar dat jouw uitspraak me misschien extra steekt. Zou toch fijn zijn als ik daar uit de toneelsector steun voor kreeg. [...] Gelukkig vinden jouw collega’s van Toneelgroep Amsterdam Adelheid Roosen en George Groot het niet erg om naar Meppel af te reizen. Ze staan binnenkort met George & Hetty dan ook voor een uitverkocht huis." Lees hier verder.
Melle Daamen, naast directeur ook lid van de Raad voor Cultuur, deed begin december een gepeperde aftrap met een discussie over kunstbeleid en het algehele belang van kunst in de samenleving die tot veel verontwaardiging en reacties leidde: een pleidooi voor ‘kiezen en vertragen’, hardere keuzes door de cultuursector zelf. Lees hier een overzicht van Daamen's visie en de reacties daarop uit het veld.
In FD Outlook, het magazine van het Financieel Dagblad, schetst Hilda Bouma een beeld van de huidige financiële problemen en mogelijkheden in de kunstensector. "De overheid is niet meer de grote geldschieter van de cultuursector. Instellingen moeten nu zelf op zoek naar geld. Dat vergt creativiteit, een ondernemende geest en bovenal geduld." Lees hier verder.
De Arts Council van Engeland deed onderzoek naar mogelijke oplossingen om beeldende kunst instellingen duurzamer te kunnen laten ontwikkelen. Lees het onderzoek hier. ""My advice: funding bodies need to become less tolerant of underperformance and more willing to challenge failing organisations. [...] The development of business skills should be a priority for organisations and funders. [...] Organisations need to get much closer to their audiences, with a view to attracting more resources via secondary spend, individual giving, advocacy and volunteering. [...] Businesses in the sector need to rethink their support operations to cut costs and/or secure better services, that is, to improve their productivity. This could include: shared services, joint procurement and outsourcing; using digital technologies to automate business processes; making greater use of volunteers in an appropriate and strategic manner.
In 2011 verscheen een artikel "Please Don't Start a Theatre Company! Next Generation Arts Institutions and Alternative Career Paths", waarin Rebecca Novick een debat over de podiumkunsten in de VS en Canada aanwakkerde. Het legde een aantal vergaande veranderingen bloot waar de sector al jaren tegen aan liep, en zette subsidiënten én de bredere podiumkunst gemeenschap aan het praten. Novick stelde daarbij deze vraag aan haar lezers: What if new companies instead combined succesful artmaking with visionary ideas about different organizational structures? Naar aanleiding van dit artikel publiceerde het Canadian Public Arts Fund een onderzoek waarin het nieuwe modellen en praktijken verkent die worden gebruikt in de Canadese, Amerikaanse, Franse en Britse theater wereld. Lees hier verder.
"Bedrijven als American Express en DSM kennen de toegevoegde waarde van creativiteit inmiddels. Bij het inrichten van een product launch room maakte DSM bijvoorbeeld gebruik van kunstenaars, met als credo: “Creativiteit is de nummer één factor voor commercieel succes”. Als meer bedrijven en maatschappelijke organisaties het voorbeeld van American Express en DSM navolgen, ligt er een grote markt open voor zowel kunstenaars als culturele organisaties." Lees hier verder in de special van HeART&Society, een uitgave van Cultuur-Ondernemen.
Inhaken op de actualiteit kan (en moet) ook steeds sneller in andere domeinen. Gijs van der Sanden schrijft in Het Parool: "Als één grappige post zo veel teweeg kan brengen, is het niet zo verwonderlijk dat grote merken ook volop inhaken op Twitter en Facebook. Paul Tholen, marketing manager bij Heineken, legt uit waarom precies. “Met actuele inhakers kunnen merken laten zien dat ze weten wat er speelt en daar vervolgens hun merkboodschap aan koppelen. Als die inhakers de consument bijblijven – omdat ze bijvoorbeeld heel grappig en gevat zijn – dan neemt de relevantie van het merk voor de consument toe.” En dat is natuurlijk weer goed voor de verkoop." Lees hier verder.
In de voormiddag van 11 september 2014 buigt het VTi zich over toekomstperspectieven voor de podiumkunsten, in de namiddag zetten Het Theaterfestival en rekto:verso iedereen aan tien tafels, voor tien voorstellen (waarvan twee Engelstalige) die buiten de bekende vakjes denken. Ze zijn geschreven door kunstenaars en cultuurmensen en tackelen lastige kwesties als interculturaliteit, spreiding, de sociaal-economische positie van kunstenaars, stedelijke cultuur, de maatschappelijk rol van theater, … Ter plekke geldt de regel dat kritiek alleen maar kan met een tegenvoorstel. Lees hier de 10 voorstellen.
Owe Ronström van de Gotland Universteit in Zweden geeft een academische analyse over 'festivalisering'. Lees hier veder. "Festivals are also examples of a general increase in emphasis on the production of difference and distinctiveness. Festivals are a strongly globalised type of arena that often presents local musics tied to specific cultural identities. Festivals can produce desirable visibility and attention capital at the same time as they can contribute to rapidly devaluing and even consuming the capital for those who have partaken of it. Festivals are instruments for control of musical and cultural resources, as well of the aestethics, ethics, values, symbols, representations etc of the presented musics. Festival organisers thereby become controllers of political and ideological power. Festivals are also increasingly important as exchange offices, where economic capital can be changed to cultural and vice versa."
De Arts Council van Engeland kondigt aan dat podiumkunst instellingen in Engeland riskeren hun subsidie te verliezen als zij niet kunnen aantonen dat ze stappen maken in het vergroten van diversiteit onder hun publiek, in hun programmering en onder de medewerkers in hun eigen organisatie. "Bazalgette will announce a fundamental shift in ACE’s approach to diversity. It will publish data for the first time showing how diverse the workforces are of the 670 theatres, dance companies, orchestras and arts venues to which it gives regular funding. Each one will also have to implement plans to make their workforce, audience and productions more diverse. ACE will then make a judgment on success." Lees hier verder.
Een artikel van Lyn Gardner in The Guardian aan het begin van het nieuwe jaar over de problemen die de podiumkunst sector in Engeland onder ogen moet komen. "With adversity has increasingly come a long-overdue acknowledgement that theatre must change how it operates and shares resources, redefine who it works with and where and how, and rethink what it can do with space and place. “Believe that a successful collaboration is where your collaborator gets more from it than you do.” [...] As the Bush’s Madani Younis observed, long before Exhibit B even arrived in the UK, there [is] a pressing need to “challenge how cultural institutions see themselves and who they see themselves serving. Let’s be honest: if cultural value is dictated by an entrenched elite, is it any surprise that we have such a narrow understanding of what and who we are?” Lees hier verder.
‘De dialoog met de omgeving vormt de grootste uitdaging voor de cultuursector’, vindt Myriam Stoffen van de tweejaarlijkse Brusselse Zinneke Parade. En kijk. In een vorig seizoen trok de KVS de stad in en ging in interactie met de wijken en hun bewoners. Het Kaaitheater verlegde met Festival Kanal het stadscentrum naar Molenbeek en Anderlecht. ‘Het bewijst dat ook grote cultuurhuizen in staat zijn om uit hun “oud-Belgische” huid te kruipen’, zegt Yoachim Ben Yakoub, stafmedewerker beeldvomring en diversiteit bij de Pianofabriek. ‘Wanneer de KVS zijn artiesten letterlijk uit het gebouw duwt en naar de wijken trekt om er theater te maken, of wanneer een Jan Goossens de werking van een Vlaams cultuurhuis in vraag laat stellen door Palestijnse en Congolese theatermakers, getuigt dat van openheid en lef.’ Lees hier verder.
Op speelse wijze onderzoekt de interactieve voorstelling Rule, de nieuwste productie van Emke Idema, de principes van een democratie. Maar dat niet alleen, in de participatiemaatschappij die Idema geheel samen met haar publiek creëert, worden ook grote politieke issues als illegaliteit en migratie ter discussie gesteld, dit vooral door ze te verbinden met een persoonlijke ethiek. Lees hier verder.
In 2014 brachten de gezamenlijke Nederlandse symfonieorkesten een publicatie uit waarin ze hun visie op het huidige orkestenlandschap en de toekomst uitlegden. "De samenleving is in beweging; kunst en cultuur nemen een andere, minder vanzelfsprekende plaats in dan 25 jaar geleden. Muziek maakte voordien via kerk, school of gezin vaker en vanzelfsprekender deel uit van onze opvoeding. De Nederlandse bevolking is de laatste decennia diverser geworden. De kunsten, de cultuur en de cultuurconsumptie veranderen, vaak in hoog tempo. Daarnaast is muziekeducatie nu vrijwel verdwenen uit het reguliere onderwijs. Het aanbod van muziekscholen verschraalde en actieve muziekbeoefening werd door afgenomen subsidies duurder en daardoor minder bereikbaar voor kinderen en jongeren. Dat betekent gelukkig niet dat jongeren minder muziek luisteren, maar wel dat ze geen basis in muziekgeschiedenis meekrijgen en hun oren minder zijn getraind door het zelf zingen of spelen van een instrument. Bij het aanboren van nieuw publiek moeten wij daarom van een veel beperktere (luister)kennis uitgaan en van een hele andere ‘cultuurconsumptie’.
Aan de overkant van het kanaal beginnen theatergroepen te kijken naar videogames om publieksinteractie te optimaliseren. De kijker wordt speler. Lees hier verder.
‘Het draagvlak voor kunst neemt af’: zowel in Nederland als in Vlaanderen is die aanname de jongste jaren zo vaak herhaald dat ze een heilige koe dreigt te worden. Maar in de feiten is er niets van aan. We moeten ons niet zozeer zorgen maken over het maatschappelijke draagvlak voor de kunsten, wel over de interne aristocratisering binnen de podiumkunstensector zelf. Lees hier verder.
Begin niets zonder een helder beeld van wie je wil bereiken! Een welomschreven target audience lijkt vandaag een routine, eis en doel op zich geworden. Efficiëntie gaat nu eenmaal boven alles. Alleen is die functionele selectie niet zonder gevolgen. Lees hier verder.
Maatschappelijke impact en interactie met publiek komen samen in Frascati: "Discussies over vreemdelingenbeleid worden vaak op theoretisch niveau gevoerd, door blanke experts en politici. Tijdens de themaweek Out of State kreeg het publiek de menselijke en subjectieve kant van de asielproblematiek te zien. En te voelen." Lees het stuk van Robbert van Heuven hier.
Effecten van cultuurbeleid kunnen optreden op verschillende gebieden. Het beleid kan bijvoorbeeld effect hebben op het aantal mensen dat aan kunst en cultuur deelneemt, of op de individuele beleving, het gedrag en de relaties van cultuurdeelnemers. Er kunnen effecten zijn op het gebied van sociale cohesie en leefbaarheid in een bepaalde buurt, of op het aantal voortijdige schoolverlaters. Het inzichtelijk en meetbaar maken van deze effecten, is punt twee. Het probleem bij dergelijk onderzoek is vaak dat de beoogde effecten door tal van factoren beïnvloed worden en moeilijk te isoleren zijn. Ook wordt er op projectniveau vaak een veelheid aan doelstellingen geformuleerd, waardoor de onderzoeksresultaten onoverzichtelijk worden. Lees hier verder over het onderzoek van Quirijn van den Hoogen.
Een tip van Anna Elffers: een onderzoek van de James Irvine Foundation en WolfBrown research groep. "This report and case studies of illustrative projects help provide a better understanding of how people are engaging in the arts, and of how arts organizations are enabling this involvement. Researchers at WolfBrown investigated active arts participation across the arts sector in the United States, United Kingdom and Australia, learning from more than 100 organizations currently engaging in participatory arts. The report helps address many of the concerns that arts organizations may have in embracing participatory arts practices and illuminates the various trends in the field that are responsible for this shift." Lees hier verder.
